Efnan Atmaca – Hayata Noksan başlamış Suna, Fırat ile tamamlanır sanmış. Yaşadığı sonla anlıyor ki kendi kendine tamamlanması lazım insanın. Konutundan her gün selam verdiği servi ağacı yalnızlığına ilaç. Ne Vakit ki o servi ağacını yerine yapı yapmak için keseceklerini duyuyor Suna, işte o Vakit ayağa kalkıyor. Parktaki simitçiden ödünç aldığı kıssayı allayıp pullayıp orada yatır olduğunu söylüyor Tümce âleme. Böylece hem parkı kurtarıyor hem de o kıssayı kulağına fısıldayan Servi Nine’yle koynunda yatırdığı üç bayanın Zemzem, Bedriye ve Yeter’in yaşadıklarının unutulup gitmesine müsaade vermiyor. Onların kıssası bitince kendi öyküsünü yazıyor bu Sefer Suna. Cesurca, özgürce… Servi Nine Çehre yıllar öncesinden seslense de görüyoruz ki bayanların yazgısında daima zorluklar var, şiddet var! Biter mi? Biter tabii! Şayet bayanlar dayanışırsa. Arlin Çiçekçi’nin his Asena Ödülü’nü Meydan “Servi Nine ve Üç Güzeller” kitabının kıssadan payı bu türlü, benim anladığım. Bakalım müellifi neler anlatacak.
Kitaba “Hayat anlardan ibaret derler lakin yanılırlar, hayat aslında sonlardan ibarettir” diye başlayıp her sonun yeni bir başlangıç olduğunu anlatıyorsunuz. Bir çember üzere sonlar ile başlangıçlar birbirini kovalıyor ve bir yerde iki uç birleşip insanın kendi eliyle ördüğü orijinal bir hayatı ortaya çıkarıyor. Yeni başlangıçlar yapabilmek için sonlar mı gerekli?
Hayatta bildiğimiz Biricik bir nihayet Mevcut o da vefat, gerisi değişim yahut dönüşüm. hayat devam ettiği sürece; bir olaya “Mutlu bitti” yahut “Kötü bitti” diyemeyeceğimizi Derhal derhal hepimiz deneyimlemişizdir. örneğin işten çıkarıldığında o sırada bunu başına gelebilecek en Kötü şey olarak gören birisi, bir Yıl sonra “İyi ki çıkarmışlar yoksa bütün bunları nasıl başarırdım ben” diyebilecek raddeye gelebiliyor. Velhasıl kitabı sonlardan mamul bir öykü olarak anlatma fikri bu türlü Yalın bir fikirden çıktı aslında.
Servi Nine’yle Çehre yıllar öncesine giderken Suna’yla tam da bugüne geliyoruz. Yaşadığımız topraklardan geçmiş bütün kadim kültürlerden izler serpiştiriyorsunuz. “Küçük Prens”te “Rüzgâr sürüklüyor onları. Kökleri yok, bu yüzden de Ömür onlar için güç” denir. Mevcut mı bununla bir ilgisi?
Bu biçimde düşünmemiştim hiç lakin Fazla hoş bir benzetme nitekim. Sonuçta Suna’nın bütün çabası Servi Nine’yi toprağından sökmeye çalışanları durdurmak üzerine heyeti. Bir biçimde Suna tahminen de bayan dayanışmasını simgeliyor, dayanışmanın gövde bulmuş hâli. Biliyor ki Servi toprağına tutunmaya devam edebilirse hepimiz tutunabileceğiz. Servi yattığı yerde huzur bulursa hepimiz huzura ereceğiz. Bu yalnızca bayan dayanışmasıyla sonlu da değil aslında. Ötekileştirilen, ezilen, haksızlığa, eşitsizliğe, adaletsizliğe maruz bırakılan herkes için geçerli. Brecht’in dediği üzere “Kurtulmak yok Biricik başına yumruktan ve zincirden ya daima birlikte ya da hiçbirimiz!”
Depremden sonra bir mezarın başına tahta bir levha koymuşlardı, fotoğrafı hatırlarsınız kesinlikle. Levhanın üzerinde “Kimsesiz kız çocuğu” yazıyordu. İşte o kız çocuğunun ‘kimse’si olmada zayıf kalıyorsak bizim de Güç alabildiğimiz bir kök yok demektir. Hâliyle rüzgâr bizi sürüklemeye devam eder.
Yarı masalsı yarı mistik bir üslup ve Fazla lezzetli bir lisan Mevcut kitabınızda. Bunu sormadan geçemeyeceğim. Çatıyı kurarken üslup ve lisan sizin için ne kadar değerliydi?
Böyle düşünmenize sevindim, teşekkür ederim. Açıkçası benim de yazarken tanıştığım bir lisan oldu bu. Yazdıkça birbiri üzerine inşa olmaya başladı ve imla süreci de o yüzden Fazla keyifli ilerledi benim için. Hem Osmanlıca, Arapça, Farsça kökenli sözlerin, hatta Lokal ağızların ve argonun da bir aradalığıyla metni köpürtebilmekten keyif aldım hem de o lisan sayesinde, farklı Vakit ve yerler ortasında yumuşak geçişler yapabildim. Bir manada, aslında kıssa bu çoklu lisanı doğurdu ancak ortaya çıkan bu lisan de kıssayı besledi.
İyilik genelde haber pahası taşımıyor
Hep tartışıyoruz “Kadın bayanın kurdu mu yurdu mu” diye. Kitabınızda bayanlar birbirine yurt oluyor. Güçlerini birleştirince zalimin zulmüne uğramış bayanlar değiştirebiliyorlar bahtlarını. Birlik olunca bayanlar, makûs talihleri değişir mi?
15 Yıl Evvel Microsoft’taki Amel hayatıma bayan bir yöneticinin takımında başladım. O Devre bunu paylaştığım birçok beşerden, “Müdürün bayan mı yoksa? Vah yazık. çok zorluk çekeceksin, bak gör” üzere sayısız yorum duydum. O yaşta, genç bir bayan olarak Özellikle bir bayanın “Kadınlar Üzücü yönetici olur” diyebilmesini Fazla rahatsız edici bulmuştum lakin karşı argüman geliştirmek için ne kâfi tecrübem vardı ne de özgüvenim. ancak gerek bahsettiğim yöneticim Aslı Beşikçioğlu Sutton gerekse mesleğim boyunca karşılaştığım öteki bayan müdürlerimle, bana o gün söylenen ne varsa tam karşıtını yaşadım. Hâlâ da yaşıyorum. Olağan, ortalarından âlâ olmayanlar da çıkmadı değil lakin Biricik tük, Tekrar de daha kalabalık olan onlarmış üzere gözüküyor. Zira uygunluklar ve düzgünler genelde haber bedeli taşımıyor ya da anlatılmak için gereğince İlgi cazip bulunmuyor. O yüzden “Kadın bayanın kurdudur” üzere yorumları hem yanlış hem de tehlikeli buluyorum. Yerleşmesine müsaade verilmemesi gereken aldatıcı bir genelleme. Birinci kitabın basım basamağından bugüne kadar da en Aka dayanışmayı Yine yayın dünyasındaki bayanlarla yaşadım: Bayan muharrirler, editörler, eleştirmenler, gazeteciler ve bayan okurlar. Ortada özgüvensizlikleriyle yalnızlaşmış ve hasebiyle kötücülleşmiş olanlar yok mu? Mevcut Doğal fakat düşünülenden azlar. Aslolan ve daha Aka olan dayanışma ruhunu içtenlikle taşıyanlar. En azından ben kendi adıma, yüzümü onları görebileceğim yerlere çevirmeyi tercih ediyorum.
‘Hiçbir Ödül bu kadar manalı olmazdı’
Duygu Asena Roman Ödülü’nü bayanların, Vakit ve yer değişse bile yaşadığı zorlukları anlattığınız kitabınızla almak size nasıl hissettirdi?
Öncelikle Aka bir Sevinç ve Haysiyet duydum Alışılmış lakin peşinden tıpkı yoğunlukta bir mesuliyet hissi doğdu. Bu mükafatı almak demek, bir manada bayan hakları alanındaki uğraşın simgesi hâline dönüşmüş his Asena’nın isminin yanında sizin de isminizin geçmesine müsaade edilmiş demek. Bunu başlı başına yüklü bir mesuliyet görüyorum.
Ödülü, “Servi Nine ve Üç Güzeller” ile almaksa bambaşka bir mana taşıyor. Ben, bu romanı yazmaya başladığımda bayanlara yönelik şiddetin ve baskının tarihini odağına Meydan bir kıssa yazacağımı bilmiyordum. Aklımda yalnızca hafif ironisi olan, varlığı yokluğu meçhul bir yatır öyküsü anlatmak vardı. O yatırda yatan evliyanın kim olması gerektiğini düşünüp de nihayetinde, bir bayan olması gerektiğine karar verince araştırma kademesinde karşıma Osmanlı Tarihi’nde kayda geçmiş ve soruşturması yapılmış birinci bayan cinayeti hadisesi çıktı. Kiraz Akın’ın Ebru Boyar ile yaptığı bir röportajda bahsediliyordu bu olaydan. Sonrasında bu tarihi hadiseye (1702) yer veren kitapları arayıp buldum. Kaynaklardan birinde, vefat soruşturması kayda geçmiş bu birinci bayanın ismi Meryem olarak anılıyor ancak diğer kaynaklarda bayanın ismi geçmiyor. İşte o bayan, bu romanın Servi Ninesi oldu. Hadisenin kayda geçmesini sağlayan yani komşusunun vefatından Kuşku duyup şikâyette bulunan ve olayın peşini bırakmayarak çıkabileceği en üst yargı makamına kadar çıkan da Yeniden Öbür bir bayan. Yani bir manada tarihimizde dayanışması kayda geçen birinci bayan. Alışılmış onun da ismi yok kayıtlarda. İşte o da öykünün Gülsüm’ü oldu. Özetle o iki bayana bir isim verebilmiş oldum ve dayanışmalarını büyütebilecek Öbür bayanlar Hayal ettim… O yüzden bu öyküye verilebilecek Öbür hiçbir Ödül kadar manalı olamazdı.
Yorum Yok