Efnan Atmaca – Sanatın her kolunda olduğu üzere plastik sanatlarda da batı kendine ilişkin eserleri tükettiğinde yenilerini bulmak için gözünü Irak coğrafyalara dikiyor. Sinemada Irak şark sinemalarının art arda mükafatlar alması ya da edebiyatın Değerli ödüllerinin nihayet devirde kolonyal kıssalara gitmesi bu tutumun öne çıkan örnekleri. Plastik sanatlarda ise Afrikalı sanatkarların yapıtlarının gündemde olduğunu söylemek mümkün. Dünyanın dört bir yanında Afrikalı sanatkarların stantları açılıyor, yapıtları Kıymetli koleksiyonlara dâhil ediliyor. Batılı ülkelerin vaktinde ülkelerine kaçırdığı yapıtları Afrika’ya art arda iade etmesi de gayreti. AKM’nin açılışında düzenlenen “Birlikte Mevcut Olmak” isimli stantta de 10 ülkeden 20 sanatçı yer aldı ve ortalarında Afrikalı Dotun Popoola’nın standa Özel tasarladığı eser de vardı. 20 yıldır Nijerya’da yaşayan, Abuja’da sahip olduğu Moeshen art Gallery ve Londra bazlı online galeriyle Afrika sanatını görünür kılmak için çalışan Mohamad Khechen mevzunun uzmanlarından biri.
Ona Afrika sanatının dünyadaki tanınırlığı ve kabul görürlüğü hakkında fikirlerini sorduk. Khechen “Batı toplumlarının sanat anlayışından farklı olarak, klasik Afrika sanatı günlük hayatın fonksiyonel ve Gerekli bir kesimiydi. Günümüzde Afrika kültürlerini, sanatlarını anlamadan anlatmak imkânsız olur. Zira din, hükümet, eğitim, Amel ve cümbüş; klâsik Afrika toplumlarında birbiriyle yakından alakalı. bütün sanatlar, toplumsal ömrün dokusuna derinden entegre olmuş ve kurumsal faaliyetler aracılığıyla topluluğun bütün üyelerini birbirine kaynaştırmada merkezi bir rol oynamıştır” diyor. mesela Afrika sanatlarında sıkça yer Meydan figürler yahut maskeler, ruhların kendilerini görmelerini ve varlıklarını bilmelerini sağlayan araçlar olarak geçiyor Lokal mitolojide. Heykel ise otoriteyi sembolize ediyor ve toplumsal denetimin Vakit içinde sürdürülmesinde Kıymetli roller oynuyor.
İade süreci bir fırsat
19’uncu ve 20’nci yüzyıllarda yani kolonyal Devre boyunca ve sonrasında, Batılılar Afrika sanatını “ilkel” olarak nitelendiriyor. Khechen’e nazaran bu terim, az gelişmişlik ve yoksulluk üzere Olumsuz çağrışımlar da taşıyor ve 19. Yüzyıl boyunca, Afrika sanatının düşük sosyo-ekonomik statüsü nedeniyle teknik yetenekten mahrum olduğu inancına dayanan bir batı anlayışı var. Bu anlayış 20. yüzyılın başında Carl Einstein, Michal Sobeski ve Leo Frobenius üzere sanat tarihçilerinin Afrika sanatına yalnızca etnografik obje değil, estetik obje statüsü de verdiği eserler yayınlamasıyla değişiyor. Khechen bu süreci şöyle anlatıyor: “Gauguin, Pablo Picasso, Georges Braque, André Derain, Henri Matisse, Joseph Csaky, Amedeo Modigliani, Jean Michel Basquiat, Aref el-Rayyes öteki sanat biçimlerinin yanı Dizi Afrika sanatının da farkına vardı ve ondan ilham aldı. Yerleşik görünüşlerin öne çıktığı bir dünyada, Afrika sanatı olağanüstü güzel organize edilmiş biçimlerin gücünü gösterdi; sırf görme yetisine Karşılık vererek değil, birebir vakitte Hayal gücü, his ve mistik tecrübe yetisine Cevap vererek üretildiğini gösterdi. Bu sanatkarlar, Afrika sanatında, fevkalâde Anlatım gücüyle birleştirilmiş biçimsel bir harikalık ve gelişmişlik gördüler. Afrika sanatının 20. yüzyılın başında sanatkarlar tarafından incelenmesi batı sanatında şimdiye kadar görülmeyen duygusal ve ruhsal alanların keşfedilmesine olan ilginin patlamasını kolaylaştırdı. batı dünyası, Afrika sanatında sadelik ve özgünlük gördü.”
Diğer Kıymetli mevzuysa Avrupa ülkelerinin vaktinde yağmaladığı Afrika’ya ilişkin sanat yapıtlarını iade etmesi. Khechen’e nazaran bu duruma fırsat olarak bakmak gerekiyor: “Batı tarafından yağmalanan Afrika mirasını ve kültürünü belgeleyen yapıtların birden fazla yeni nesil Afrikalı sanatkarların, ustalarını anlamaları açısından ulaşmaları Muhtemel olmayan lokasyonlardaydılar. Başlangıçta negatif üzere görünen bu durum, onlara Özgür bir ortamda yaratıcılıklarını ortaya çıkarmaları için fırsat yarattı. öteki yandan, Afrika hükümetleri bu yapıtların değerini anlamaya başlayana kadar geçen süreçte, inançlı bir ortam sağlandı. Bu eserler o vakitler antika tüccarları tarafından alınmış olsaydı, bugün onları Geri almak Fazla daha güç olurdu.”
Türkiye’yle Amel birliği geliyor
Bir İstanbul hayranı olan Mohammed Khechen’in yeni amaçları ortasında Türk sanatkarlarla çalışmak var: “Son yıllarda Türk seramik sanatkarları ile tanışma fırsatım oldu. Yeni jenerasyon sanatkarların başarılı yapıtları olduğunu düşünüyorum. İtinayla yapılan asimetrik formatlar ve renkler ilgimi çekiyor. 2022 yılı amaçlarımdan biri, Türk seramik sanatkarları ile Birlikte ortak projeler üzerinde çalışmak.” Türk ve Afrikalı sanatkarlar Amel birliği yapsa ortaya ne çıkacağı elbette merak konusu. Khechen’in buna yanıtı ise “Türkiye esaslı bir geçmişe sahip bir ülke. Türkiye’de sanat tarihinin, Güçlü tarihî gelişimi, jeopolitik pozisyonu, farklı kültürleri ve dinleri benimsemiş olduğu görüşündeyim. Afrikalı sanatkarlar, var hudutlu kaynakları kullanarak yıllar içinde sanata olan ilgiyi kendi emekleri ile geliştirdiler. Türk ve Afrikalı sanatkarların Amel birliğinden, her iki kültürü de zenginleştirecek yeniliklerin öne çıkacağına inanıyorum” oluyor.
Yorum Yok