SERAY ŞAHİNLER- Modern Türk fotoğrafının 150 yıllık serüvenini koleksiyonların paylaşılmasıyla, fotoğraf ile heykel müzeleriyle ve galerilerde düzenlenen sergilerle artık daha düzgün biliyoruz. Tanzimat’la başlayan, Cumhuriyet’le büyüyen, 1914 Nesli ile D Grubu’nun öncülüğünde şekillenen ve çağdaşlaşmanın yolunu başlatan süreçte yaşananlar, bu sürecin başrolleriyle Bir arada ele alınıyor. Daha Evvel “Osmanlı Müzeciliği” isimli kitaba imza atan sanat tarihi profesörü Wendy M. K. Shaw, Laf konusu sürece “Osmanlı Resmi” kitabıyla Fer tutuyor. 2011’de “Ottoman Painting: Reflections of Western art from the Ottoman Empire to the Turkish Republic” ismiyle yayımlanan kitap, Bozlu Sanat Yayınları tarafından gözden geçirilmiş baskıyla Türkçeye kazandırıldı. Editörlüğünü Ömer Faruk Şerifoğlu’nun üstlendiği kitabın İngilizce’den Türkçe’ye çevirisini Zeynep sevinçli yaptı.
Halil Paşa, “Resim Yapan Kız”
Osmanlı’dan erken Cumhuriyet yıllarına kadar Batılı manada Türk fotoğraf sanatının oluşum ve gelişiminin izlerini süren Wendy M. K. Shaw, süreci Osman Hamdi Beyefendi, Şeker Ahmet Paşa, Halife Abdülmecid Efendi, Halil Paşa, Hoca Ali İstek, Ömer Adil, Avni Lifij, Mehmet Ruhi, Nazmi Ziya, Mihri Hanım, Müfide Kadri ve Hale Asaf üzere Türk fotoğraf sanatının önde gelen isimlerinin sanat serüvenleri, yapıtlarına dair özgün yorumları ile değerlendirmeleriyle ele alıyor; birebir vakitte Türk fotoğraf sanatının kendi lisanını nasıl bulduğunu tahlil ediyor.
‘Bir resmi’ tamamlıyor
Kitapta “Eski Yerleşimden Yeni Resimlere”, “Batı Sanatını Sindirmek: Akademi ve Gerçeklik”, “Yeni Bir Sanat Dünyası”, “Sanat Halka Açılıyor”, “Savaşın Bitmek Bilmeyen On Yılı”, “Yeni Bir Ulus Sanat” başlıkları Türk fotoğraf tarihinin seyrini devirlere, akımlara ve isimlere nazaran manalandırmak açısından değerli. Shaw, kitapta 19. YY’da Osmanlı’nın görsel kültürüne güzelce yansıyan Batılı sanat yaklaşımını, imparatorluktaki batı esinli resimleri en karakteristik özellikleriyle ele alıyor.
Feyhaman Duran, “Sanatçı Dostlar”, 1921
Kitabın birinci kısmında “Resim sanatı Osmanlı’nın görsel kültürüne yerleşirken nasıl manalar yetiştirdi?” sorusunu soruyor müellif. El yazmaları, minyatür, nakış temsiliyetini fotoğraflarla Birlikte inceleyen Shaw, duvar ressamlığına, hanedan portrelerine, yağlı boya tablolara uzanan süreci izliyor. Akabindeki “Batı sanatını sindirmek: akademi ve gerçeklik” kısmı ise Tanzimat ile Bir arada Osmanlı’nın yönetimsel ve kamusal yapısındaki değişiklikleri, Genç Osmanlıları, Yurt dışında eğitim gören birinci Müslüman sanatkarları, Osmanlı’nın birinci Batılı fotoğraf koleksiyoncusu Halil Şerif Paşa’yı kapsamlı biçimde ele alıyor. Yavaş yavaş fotoğraftaki mana arayışını anlamlandırmaya başlayan, emsal temalarda şekillenen üretimlerin altında cereyan eden yönlendirmeleri de açıklamış oluyor böylelikle.
Sanat akademisinin doğuşu, sarayın batı sanatıyla artan etkileşimi, stant sayılarındaki artış, sanatın yeni teknolojilerle Bir arada daha ulaşılır olması “Yeni bir sanat dünyası”nı gündeme getiriyor. Wendy M. K. Shaw bu kısımda, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in ilanına kadar geçen müddette farklı geçmişlerden gelen, farklı alanlardan beslenen, değişik kurumlarda eğitim görmüş isimlere odaklanarak sanatsal yakalaşımlardaki yenilikleri bedellendiriliyor. Abdülmecid Efendi, Halil Paşa, Mehmed Ruhi Arel, Namık İsmail üzere ressamların en bilinen yapıtları ‘manzara ressamlığı ve empresyonizm’, ‘figür ve bayan formu problemleri’, ‘dindarlık, perspektif ve miras’ bağlamında tahlil ediliyor.
“Savaşın Bitmek Bilmeyen On Yılı”, ise kitabın en Değerli kısımlarından biri. Shaw burada 1914 Kuşağı’nı mercek altına almış. Bugünün seyircisinin de artık Fazla yakınen tanıdığı Feyhaman Duran, İbrahim Çallı, Nazmi Ziya Güran, Hikmet Onay, Mihri Müşfik üzere ressamların devrini, işlerini ve Türk çağdaşlaşmasındaki yerini kavramsal ve disiplinlerarası gözle inceliyor.
Tanınabilir olmak
Hatırlarsanız 2017 yılında Sabancı Müzesi’nde Feyhaman Duran anısına gerçekleşen standın ismi “İki Dünya Arasında”ydı. Yalnızca fotoğrafta değil, sanatın birçok alanında çağdaş olan sanatkarlar daima bu iki dünya ortasında yaşadı aslında. Geçmişle geleceğin, gelenekle çağdaşın ‘çatışması’ydı tahminen bu. Shaw da bu telaffuzun tamamlayıcısı oluyor “Osmanlı Resmi” ile: “Osmanlı Türk sanatkarlar da iki ortada bir derede kalmışlardı: Hem Lokal izleyicilerin tanıyabilecekleri sanat yapıtlarını tanıdık olmayan batı formlarıyla üretmeleri gerekiyordu hem de radikal dönüşüm sürecinde batı sanatı diskuru içinde onları tanınabilir hâle getirmeleri lazımdı.” İşte bu kadar güç ve zorlayıcı bir seyahati sözün tam manasıyla ‘alnının akıyla’ tamamlamış bahsi geçen sanatkarlar. Yapıtlarıyla, eforlarıyla, fedakârlıklarıyla, ödedikleri bedelle, kazanımlarıyla “Osmanlı Resmi”nin ve Çağdaş Türk sanatının mimarı olmuş… İsimlerinin daha Fazla anılması, yapıtlarının daha görünür olması ve benzeri yayınların artması dileğiyle…
Yorum Yok