SEYHAN AKINCI – İzmir Kitap Fuarı bu Yıl 25. Defa kapılarını açtı. Fuarla Bir arada İzmir Büyükşehir Belediyesi “İzmir Unesco yazın Kentine Hakikat: yazın Sinema Buluşması” isimli bir Faaliyet düzenliyor. 19 Mart’a kadar sürecek Faaliyet kapsamında yazın uyarlaması sinemaların akabinde müellifler ve eleştirmenler söyleşi için sanatseverlerle bir ortaya geliyor. Türk sinemasının kült sinemalarından biri olan “Uçurtmayı Vurmasınlar”ın müellifi Feride Çiçekoğlu da sinemanın gösteriminin akabinde “Edebiyat ve Sinema” üzerine bir söyleşi gerçekleştirdi. Biz de Çiçekoğlu ile hiç eskimeyen sineması, kitabı ve iki disiplinin alakasını konuştuk.
“Uçurtmayı Vurmasınlar” sineması de kitabı da ortadan geçen uzun vakte rağmen tesirini yitirmedi. Sizce neden bu kadar iz bıraktı?
Ben de merak ediyorum bu sorunun karşılığını. Bilebilsem, emsal kıssalar yazardım. Sonradan yazdığım hiçbir şeyin tesiri birebir olmadı. kimi üzülüyorum; Biricik atımlık barutum mu vardı, diye düşünüyorum. Çabucak sonra bu tabirin militarist, patriarkal ve negatif tınısını ayrım edip utanıyorum. Vakit içinde lisanımızın ve niyet biçimimizin ne kadar değişip dönüştüğünü, buna Karşın kullandığımız tabirlerde ne kadar Çok tortu kaldığını şaşkınlıkla ayrım ediyorum. Gördüğünüz üzere soruya karşılık vermemek için elimden geleni yapıyorum. Zira inanın, yanıtı ben de bilmiyorum. lakin Örnek vermem gerekirse kitap 41. baskıya ulaştı; Bazen Rüştiye ve liselere ders kitabı oldu. Kitaptan alıntılar gündelik lisana girdi, Okul duvarlarına yazıldı. İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde misyona başladığım 1999’dan bu yana çeyrek asır boyunca her yeni gelen Kuşak Talebe içinden en az birkaçı sineması andı; sinemaya ilgisinde sinemanın hissesini lisana getirdi. Bunlar beni elbette Fazla Mesut etti; etmeye devam ediyor. Kitaba ilham veren cezaevi macerasını güzel ki yaşamışım dediğim vakitler oldu. Yaşanmadan yazılabilir miydi? Galiba yazılamazdı. Tahminen de sorunuzun karşılığı burada zımnî.
1990’da yazdığınız önsözde “Kitabın ak perdeye gönül borcu var” diyorsunuz. Sizce bu hesap kapandı mı?
O önsözün akabinde geçen 30 yılı aşkın müddette karşılıklı hesaplar kapandı üzere. Kimsenin kimseden alacağı vereceği kalmamıştır umarım. Sinemanın akabinde kitabın birinci baskısını Can Yayınları’nın kurucusu ve o zamanki yayın direktörü Erdal Öz’e götürüp tanıtan sevgili Parıltı Sürer’i anmalıyım bu vesileyle. Öbür kimleri? Doğal ki Erdal Öz’ü, sinemanın direktörü Tunç Başaran’ı, birinci baskıyı taraf Yayınları’ndan çıkaran Ahmet Oruçoğlu’nu. Daktiloyla yazılı birinci taslağı taraf Yayınları’nın Cağaloğlu’ndaki minik ofisine götürdüğüm 1985 yılının baharında Ahmet Oruçoğlu kitabı basmaya razı olmasaydı hayatım kim bilir hangi istikamete akardı… Sinema alanında yeni bir akademik meslek inşa edebilmiş olmamı ters fikrin, Başkaldırı hâlinin ve Daimi sorgulamanın yarattığı bir Talih olarak görüyorum.
Sözcük temelli sanat yazın ile manzara temelli sinema ortasında bir tarafın daha ağır bastığını söyleyenler daima vardır. Siz bu iki disiplinin birbirini hangi alanlarda beslediğini düşünüyorsunuz?
Batı merkezli kültürlerde gözün genel egemenliği nedeniyle, sinemada sesin kıymetini kimi unutuyoruz. Halbuki diyaloglar olsun, ortam sesleri ya da öykü dünyasının dışından gelen sesler ve müzik olsun sinemanın en az imaj kadar Değerli öğeleri. Bu Varlıklı uyaranlar ile kıyaslandığında sözcüklerin gücü Hayal dünyamızı ve kendi içimize baktığımızda gördüğümüz alemi hayata geçirebilmesi. O denli uyarlamalar Mevcut ki değme Düş alemini geride bırakabilir; birbiriyle ölçmek, tartmak, kıyaslamak kolay değil. kimi de sesin kullanımı uyarlamayı sığlaştırabiliyor. “Uçurtmayı Vurmasınlar”dan Örnek verecek olursam, sinemanın birinci tamamlandığı 1989’da müziğini Çok abartılı bulup sinemanın direktörü sevgili Tunç Başaran’a “Kitap bu türlü ağlak değil” dediğimde birbirimize biraz kızmıştık. Ortadan Vakit geçip 1990’lı yıllarda sinemanın bir Paris gösteriminde Yan yana sineması izlerken ikimizin de gözleri yaşardı; ortaya ara girmişti, sinema artık seyirciye aitti ve biz de artık yalnızca seyirciydik. Kimi kararları Vakit veriyor; kimilerini okuyucu ya da seyirci. Her uyarlamanın yolu farklı.
Kitap “Çocuklar uçurtma uçurabilsinler” diye yazıldı bir manada… Siz ne Vakit ayrım ettiniz hayat uzunluğu uçurtma uçurmak istediğinizi?
Kendimi bildim bileli ruhum uçmaktan yana. Uçmayı öğrenerek öğretmek; bu tutkumu hiç yitirmedim. Kastettiğim her çocuğun içindeki uçma, kaçma, kurallardan ve bizi sıkıştıran her türlü çemberden kurtulma dileğine fırsat tanımak. Öğretmenliği de bu türlü görüyorum, beraberce kuralları yıkma, karşı çıkma, Mevcut olanı sorgulama, yerine daha özgür, daha naif, daha uçucu olanı koyma. Hâlâ bunu hayata geçirebildiğim için kendimi Fazla şanslı görüyorum.
“Mimar kimliğimi hatırladım”
Şehir planlamacılığı, Bina stoku üzere kavramlar gündelik konuşmalarımızın Temel modülleri hâline geldi. Bu alanda eğitim almış biri olarak sinema ve edebiyatta kentsel dönüşümü, bu dönüşümün bireyde ve toplumda ortaya çıkardığı etkiyi görebiliyor muyuz?
Siyasete İlgi duymam ABD’de Fulbright burslusu olarak doktora yaptığım 1973-1976 yıllarına denk gelir. Philadelphia’da Belde merkezine yüksek gelir kümeleri için Society Hill kulelerinin dikilmesine ve o mahallede yaşayan fakirlerin kentten sürülmesine Şahit olmuş, doktora tezimi de bu bahse dair eleştirel bir nazar açısıyla yazmıştım. Ortadan geçen 40 yılda birkaç Sefer Uğraş değiştirmişken kentsel yenileme kisvesi altındaki inşaat çılgınlığının yaşadığım semt Fenerbahçe’yi vurması ile Seyahat tıpkı vakte denk geldi. Ben de ister istemez mimar kimliğimi ve Belde planlamasına eleştirel nazar açımı hatırladım. Bu perspektiften 2013 sonrası İstanbul sinemalarına odaklandığım Metis Yayınları’ndan çıkan “Şehrin İtirazı” (2015) ve “İsyankar Şehir” (2019) kitaplarımı bu çerçevede anabilirim.
Yorum Yok