Seyhan Akıncı – Kraliçe Elizabeth öldüğünde bir yanımız neredeyse Yas tutmadığı için hatalı hissetti. Güneş Batmayan İmparatorluğu bizim neslin en derinden hissettiği vakitti tahminen de. “Neye nazaran Batı?” hâlâ karşılığı olmayan bir sorudur örneğin biz Doğu’dakilerin aklına düşmeyen. Hâl böyleyken Britanya’daki iktidar savaşları tarih boyunca tiyatro sahnelerinden magazin sayfalarına bizim de gündemimiz oldu. Tarihin en Fazla tartışılan isimlerinden biri olan III. Richard’ın birebir dönem iki oyunla ülkemizde öyküsünün anlatılması hayli dikkat cazip. Bunlardan biri Okan Bayülgen’in yazıp yönettiği “Richard”. Bayülgen, bizi Londra’da bir tiyatro kumpanyasına götürüyor ve oradan tiyatroların işleyiş biçiminden öteki kavramına, göç sorunundan bayan haklarına pek Fazla şey söylüyor. Bunu da oyuncaklı bir lisanla yapıyor. Velhasıl ‘90’larda TV’lerde tersliği ile ayrım yaratan Okan Bayülgen bugün vaktin ruhunda yükseldiğini söylediği tiyatroda yapıyor bir benzerini. Hem de “Risk nedir?” sorusuna, “Risk budur” denecek bir yürekle. Dada Salon Kabarett’te bir ortaya geldiğimiz Okan Bayülgen ile “Richard” ve tiyatro üzerine konuştuk.
Öteki, bayan hakları, iktidar vs. bütün bu Sorun ettiklerinizi “Richard” üzerinden anlatmaya karar vermenizin nedeni neydi?
İlk motivasyonumuz İKSV Tiyatro Festivali’ne ve Işıl Kasapoğlu’nun küratörlüğüne yaraşır bir Amel düzenlemekti. İkinci motivasyonumuz da seyirciye bir bulmaca, bir ideoloji sunan işi kitlesel hâle getirmekti. Asıl gaye 2020’lerden dünyaya bakmak ve milletlerarası bir Amel yapmaktı. Dünyadaki Tüm Richard’lar âlâ direktörlerin elinde, yeterli oyuncularla gitgide öcüleştirilerek oynanıyor. Bizim Richard’ımız diyor ki: “Benim ne kamburum Mevcut ne bir kolum çolak ne de topaldım. Ne de Makyavelistim. Bir iktidar yazarıydı Shakespeare. Beni çirkinleştirdi ve size o denli sundu.” Pekala, kimdir bugünün ötekisi? Bugünün ötekisi başka dünya üyeleri. öteki dünyanın, Orta Doğu’nun insanları… Öbür ülkelerden sığınmacı olarak gelen beşerler. Yazgılarında Daimi Cenk olan coğrafyalardan göçmek zorunda kalanlar. Gelecekte daha da Fazla göç konuşacağız. O Vakit şunları sorgulayalım: İlişkin olmak nedir? Kimlik nedir? Ötekilik nedir? İşgal etmek nedir? Kendini Anlatım etmek nedir? Yalnızlık nedir? Tüm bu sorulara mı Karşılık arıyorum bir oyun boyunca? Hayır. “Richard”, bir varoluş sorunu içerisinde seyirciyle Biricik tek münasebet kurmak istiyor. Seyirciyi sarsmak istiyor. Bu yüzden Richard rolünü oynayan Okan, seyircinin ortasına dalıyor, koltukların üzerine basa basa en baştan salonun sonuna kadar gidiyor. Bağırıyor, saldırıyor, dönüşüyor, dönüştürüyor.
Şenay Gürler söyleşimizde hazırlık sürecinde metnin Fazla tartışıldığını söylemişti. Tüm o münakaşa devrinde sizi en Fazla kaygılandıran ya da heyecanlandıran şey neydi?
Baştan itibaren saygılı bir Amel birliği yapma isteğiyle yaklaştım oyunculara. Bir proje kümesi kurdum. Bu proje kümesi ve diğer oyuncularla birlikte 15 gün her biri 10’ar saat süren toplantılar yaptık. Sonbaharda provalara başladık. Açılışımızı şenlikte yaptık. Oyuncaklı bir Amel ürettik. Ve bir anda şok olağan. Zira seyirci hiç beklemediği bir şeyle karşılaştı. Bir puzzle Mevcut ve seyircinin çözmesi gerekiyor. Üzerine gerçek akan ideolojiyi, dipnotları çözmesi gerekiyor. Pekala, ben seyirciye ne zevki vermek istiyorum? Karmaşık ve felsefi bir Amel seyrettiğinde sonraki gün o işi düşünmeye devam etmesi benim en Aka amacımdı. Hâlbuki kitlesel bir oyunda şu anda oynanmakta olan oyunlar üzere kolay anlaşılır, seyircinin size küfretmeden çıkacağı bir Amel yapmanız gerekiyor. Pekala, küçümseyelim mi şu anda İstanbul’daki Özellikle genç seyirciyi? Onlardan Ümit keselim mi? Şu anda dünyanın hiçbir metropolünde tıpkı anda üç Tane Medea’yı paka çeken oyun oynanmıyor. Bu İstanbul’da var. O Vakit diyorsun ki, “Bir dakika durun, bizim seyircimiz Paris’ten de Berlin’den de Londra’dan da New York’tan da daha entelektüel işler izliyor şu an.” fakat bir farkla Shakespeare’i ya da Richard’ı lisede ders olarak okumadı.
Bir metnin hem müellifi hem oyuncusu hem de direktörü olarak Okan Bayülgen en Fazla nerede zorlanıyor?
Oyuncuların “Unuttum onun yerine Öbür bir şey söyledim” deme bahtı yok. çok sert bir direktör bu açıdan Okan. çok hızlı oynanması, tempoyla repliklerin söylenmesi, seyirciye transferin hızlı olması gerekiyor. Oyuncunun “Dur bakayım, şöyle bir oyunculuk hüneri göstereyim” demesine fırsat vermeden aktarılması gerekiyor. Bunun için direktör Okan oyunculara diyor ki, “Başlarım hüner göstermenize, başlarım sizin şahsiyetinize, süratle bir kumpanya olarak oynayacaksınız.” Bu açıdan Fazla gaddar bir direktör. lakin sağ olsunlar ona inanmış farklı yaşlardan, mesleklerden oyuncular var. Muharrir Okan’la direktör Okan’ın ortası pek uygun. Oyuncu Okan ise Tüm bu işlerden fırsat bulursa oynayabiliyor. Oyunculuğumla ilgili bir şeyler söylenmiyor. Tartışılan direktörlüğüm de değil. Asıl tartışılan bu metni anlıyor muyuz, anlamıyor muyuz? Seyirciyle oyun oynuyoruz sonra da üzerine söyleşiyoruz.
Tiyatroyla sorununuz bana Bilge Karasu’yu anımsattı. Karasu Fazla kırar ya anlatıyı. Seversen Fazla seversin, ne yazdıysa okursun. İçine giremediysen de anlamadığını düşünür, kenarında durursun. Okan Bayülgen’in tiyatrosu da biraz bu türlü geliyor…
Hep buna inandım. Nietzsche’nin Fazla hoş kelamıdır: “Bütün mükemmeller ürpertici kılıklara bürünmeli. Fakat bu biçimde insanların kalplerinde bir yer edinebilirler.” Şahsımla ilgili söylemiyorum eserlerle ilgili. Münasebetiyle ürpertici, şaşırtan ve yekten anlaşılmayan bir oyun olması da onun kalbimizde yer etmesi için bir nedendir. kolay bir şeye âşık olmayız aslında.
“İstanbul tiyatrocu olacak diye ödüm kopuyor”
Kızınızla “Richard”da birlikte sahnedesiniz, bu nasıl bir his?
Gurur verici zira kostümünü giyiyor, makyajını yapıyor birinci perdede kısa bir manzara veriyor ve Önemli bir formda kuliste bekliyor. İkinci perdenin başında geliyor, sus pus oturuyor, repliğini düşünüyor. Sonra da repliğini söylüyor ve benimle Bir arada selamını veriyor. Ne yapayım bir baba olarak? Zırıl zırıl ağlarım sevinçten. İstanbul oyunu Fazla beğeniyor. Provalarda da gördü. Bu sefer de, “Tiyatro benim hoşuma gidiyor, ben bu işi yapabilirim” diyor. Bu da benim ödümü koparıyor. Zira hiçbir sanatçı çocuğunun kendi işini yapmasını istemez.
“Bugün hepimiz tekil izleme hâlindeyiz”
Bir Devre neredeyse “aforoz” edildiniz. Tiyatroyla bu kadar hemhâl olmanızın, üzerine bu kadar düşünmeniz ve bize bir noktada Özel bir şey sunacak fırsatı yaratmanız bununla ilintili mi?
Bu bahsettiğiniz nedenler Natürel ki vardı ancak geçmişte kaldı. Aslında bunun vaktin ruhuyla ilgisi Mevcut zira Daimi kelamını ettiğim ve zannımca ileride herkesin daha Fazla hissedip Aka bir sorun olarak kavrayacağı tekil izleme ve çoğul izleme problemi var. Bugün hepimiz tekil izleme hâlindeyiz. Aile üyeleri birebir şeye bakmıyorlar. Tıpkı monitörden bakmıyorlar. birlikte izlemenin zevki de yok. Tekil izleme Fazla tehlikelidir. Çoğul izleme bir muhtaçlık olarak ortaya çıktı. Beşerler birlikte bir şey yapma muhtaçlığı hissediyorlar. Sinema sinemaları dijital platformlar yüzünden güya orada izleyeceği şeyi tekrar etmek üzere algılanıyor. Patlamış mısır ve ben. Sinema salonu ve ben. Çek bir Instagram fotoğrafı ‘looser’ görünüyorsun. Hâlbuki tiyatroda ya da bir müzik performansı izlerken o denli görünmüyorsun. Şahsen oradasın. Faal seyircisin. Bu yüzden tiyatro vaktin ruhunda yükseliyor bugün. Ve beşerler oyuna katılıyor, oyun finalinde ayağa kalkıyor, alkışlıyor, fotoğraf çekiyorlar. Tiyatrocular bu kareleri, görüntüleri kendi toplumsal medyalarına koyuyor. Oyunlarının reklamını bu türlü yapıyorlar.
Bu Fazla tartışılan bir şey…
Bence OK. Bana nazaran hava beğenilen.
Oyun esnasında da fotoğraf çeksinler mi?
Niye çekilmesin? Artık bundan Öbür bir şey yapmak istemeyen beşerler var. Birden fazla Vakit yolda beni durduran birine diyorum ki, “Bir dakika, ben buradaki bir tarihi eser ya da ağaç değilim. Farkındaysanız ben de yürüyüp bir yere gitmekteyim.” Fotoğrafı çekilecek bir kapı önü falan değilim. Sizin önünde hoş duracağınız bir fon da değilim. Bu türlü yaşayan insanların tiyatroda telefonlarını kapatıp çantalarına koymaları da Mümkün olmuyor. “Ben de buradaydım” demek istiyor. Bu bir Cin seyirci motivasyonuysa eyvallah. Yapıyorsa yapsın.
Yorum Yok