İnsanlığın asırlardır düşlerinden biri olan Uzay seyahatleri, geçen yüzyılın ikinci yarısında gerçeğe dönüştü. İki üstün Sıkıntı ABD ve Sovyetler Birliği ortasındaki global egemenlik uğraşının yansıması olan Uzay yarışı, insanların göksel boşluğa birinci izlerini bırakmasına tanıklık etti. Bu gayretin Yüzyıl sonunda noktalanmasıyla beşerli Uzay seferleri de Geri plana itilse de 21. yüzyılda uzayı daha ileri atılımlar için kullanma gayesi, insan ögesini yine gündeme getiriyor.
Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, 59 Yıl evvel, 12 Nisan 1961’de “Vostok 1” Uzay mekiğiyle Dünya yörüngesini turlayarak uzaya çıkan birinci insan olarak tarihe geçti. Bu sebeple 12 Nisan, “İnsanlı Uzay Seyahati Memleketler arası Günü” olarak kutlanıyor.
Küresel egemenlik gayreti ve Uzay yarışı
İnsanlığın Uzay macerasını harekete geçiren şey, keşif güdüsünden Fazla egemenlik uğraşı oldu. İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde dünyanın iki harika gücü haline gelen ABD ve Sovyetler Birliği (SSCB), ellerindeki nükleer silahlarla Irak coğrafyalardaki amaçları vurabilmek üzere kıtalar ortası güdümlü roket sistemleri geliştirmeye başlamıştı. Uzun menzilli roketler birebir vakitte Dünya’nın alçak yörüngesine Yapay uydular taşımaya da İmkan sağlıyordu.
Uzay yarışı Evvel uydu yarışı olarak başladı. SSCB, 4 Ekim 1957’de “Sputnik 1” uydusunu uzaya fırlatarak bu alanda bir birincisi gerçekleştirdi. ABD, yaklaşık 4 ay sonra, 31 Ocak 1958’de, “Explorer 1” uydusunu Dünya yörüngesine yollayarak karşılık verdi.
Yuri Gagarin uzaya çıkan birinci insan oldu
Uydulardan sonra Dizi yörüngede beşerli Uzay seyahati yapmaya geldi. Bunun için her iki ülke de Biricik Benlik Uzay kapsülleri geliştirmeye başladı. SSCB, Vostok Programı kapsamında geliştirdiği Füze ve kapsülle rakibini bir Defa daha geride bıraktı. Rus kozmonot Gagarin, 12 Nisan 1961’de “Vostok 3KA” roketiyle uzaya fırlatılan “Vostok 1” Uzay kapsülü içinde Dünya yörüngesinde bir Bölüm attıktan sonra Yeryüzü’ne döndü. Vostok 1’in bu seferi, birinci beşerli Uzay seyahati olurken, Gagarin de uzaya çıkan birinci insan olarak tarihe geçti.
Uzaya çıkan birinci kadın
SSCB 1963 yılına kadar Vostok kapsülleriyle uzaya 5 kozmonot daha gönderdi. Bunlar ortasında “Vostok 6” mekiğiyle 16 Haziran 1963’te yörüngede seyahat yapan kozmonot Valentina Tereşkova, uzaya çıkan birinci bayan oldu.
ABD ise tıpkı yıllarda 2 astronotla yörünge altı, 4 astronotla da yörünge uçuşları gerçekleştirdi.
Uzay boşluğundaki birinci yürüyüş
SSCB, 1960’ların başından itibaren beşerli uçuşlar için Biricik Benlik Vostok Uzay kapsülleri yerine 2 yahut 3 Benlik Voskhod Uzay kapsüllerini geliştirmeye başladı. Sovyet kozmonot Aleksey Leonov, 8 Mart 1965’te “Voskhod 2” kapsülüyle yapılan seyahat sırasında Uzay boşluğundaki birinci yürüyüşü gerçekleştirdi.
Neil Armstrong Ay’a ayak basan birinci insan oldu
ABD Lideri John F. Kennedy, 12 Eylül 1962’de yaptığı konuşmada, Uzay seyahatinin yeni maksadı olarak Ay’ı işaret etti ve 10 Yıl içinde Ay’a insan yollama kelamı verdi. ABD bu maksatla Evvel 2 Benlik Gemini Uzay mekiğini, akabinde 3 Benlik Apollo Uzay mekiğini üretti.
Aralık 1968’de astronotlar Frank Borman, James Lovell ve William Anders’ı taşıyan “Apollo 8” Uzay mekiği Ay yörüngesini 10 Defa katetmeyi başardı. Akabinde 21 Temmuz 1969’da astronotlar Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins’i taşıyan “Apollo 11” mekiği Ay yüzeyine iniş yaptı. Neil Armstrong, bu sefer sırasında Ay’a ayak basan birinci insan oldu.
Armstrong ve onun akabinde yüzeye adım atan Aldrin’den sonra ABD 1972’ye kadar Ay yüzeyine 10 astronot daha çıkardı.
Bu ortada, SSCB de tıpkı yıllarda Ay’a insan yollamak üzere üç Benlik Soyuz mekiklerini üretmeye başladı Lakin mekiği yüzeye indirebilecek güçte Füze geliştiremediğinden Ay misyonuna 1974’te nihayet verdi.
SSCB’nin dağılmasının akabinde Rusya Federasyonu ile ABD ortasındaki Uzay çalışmaları alanındaki Amel birliği arttı. İki ülke, Memleketler arası Uzay İstasyonunu (ISS), Avrupa Birliği, Japonya ve Kanada ile işletirken, Amerikalı astronotlar Soyuz mekikleriyle ISS’ye taşınıyor.
İnsanlı Uzay uçuşlarında üçüncü güç: Çin
Çin, bugün ABD ve Rusya dışında beşerli Uzay seyahati yapabilme kapasitesine ve deneyimine sahip Biricik ülke pozisyonunda bulunuyor. Çin birinci Kez 1967 yılında Devlet Lideri Mao Zedung ve Başbakan Zu Enlai devrinde beşerli Uzay seyahati yapma kararı aldı. ABD’nin Gemini mekiğinden kopya edilerek 1970’lerde yapılan Shuguang Uzay aracı başarısız oldu. diyar akabinde Rusya’nın Soyuz mekiğini Örnek Meydan Shenzhou mekiğini geliştirerek yıllar sonra gayesine ulaşabildi.
Çinli taykonot Yang Liwei, 15 Ekim 2003’te Shenzhou 5 mekiğiyle uzayda 21 saat uçarak ülkesinin birinci beşerli Uzay seyahatini gerçekleştirdi.
Avrupa Birliği ve Japonya da 1980’lerde daha sonra iptal edecekleri beşerli Uzay seyahati programları başlattı.
Özel kesim katkısı
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı NASA, Apollo programının sırasıyla Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis ve Endeavour Uzay mekiği programlarını sürdürdükten sonra 2011 yılında, halk kaynaklarıyla yürütülen bütün beşerli uçuş programlarına nihayet vererek bu alanda Özel bölüm teşebbüslerini teşvik etmeye başladı.
NASA’nın “Ticari Mürettebat Geliştirme Programı” kapsamında Milletlerarası Uzay İstasyonu’na işçi taşımak üzere SpaceX’in “Dragon Crew” ve Boeing’in “CST-100 Starliner” Uzay mekikleri için test uçuşları yaparken, alçak yörüngenin ötesine yönelik beşerli Uzay seyahatleri için, Northrup Grumman’ın “Orion” ve SpaceX’in “Starship” Uzay mekiklerini kullanmayı planlıyor.
ABD, Ay üzerinden Mars’a gitmeyi hedefliyor
İnsanlı Uzay seyahati projeleri, 21. yüzyılda da keşif atılımlarının odağında yer alıyor.
NASA, Yunan Ay tanrıçası “Artemis”in ismi verilen yeni keşif misyonu kapsamında 2024 yılına kadar Ay’a beşerli seferler düzenlemeyi amaçlıyor. 2028 yılına kadar sürmesi planlanan seferlerin akabinde Ay yörüngesinde bir Uzay istasyonu kurulması ve burayı basamak olarak kullanarak Mars’a beşerli seferler düzenlenmesi hedefleniyor.
Rusya “Soyuz”, Çin “Shenzhou” mekikleriyle beşerli yörünge seyahatlerini sürdürmeyi hedeflerken Hindistan yeni geliştirdiği “Gaganyaan” işçi taşıyıcı Uzay mekiğiyle 2021 sonunda yörünge seferi yaparak beşerli Uzay yolcuğu gerçekleştiren dördüncü ülke olmayı hedefliyor.
Öte yandan Japonya, İran ve Malezya da beşerli Uzay programları başlattıklarını duyururken, SpaceX, Virgin Galactic, Blue Origin ve SpaceShipTwo üzere şirketler yörünge ve alt-yörüngeye turistik hedefli yolcu taşımak için mekikler ve Uzay araçları geliştiriyor.
Yorum Yok